Jad pszczeli - jest wydzieliną gruczołu jadowego pszczół robotnic lub pszczelej matki. To bezbarwna, kwaśna ciecz (pH 5,0-5,5). Stanowi mieszaninę wielu związków (głównie toksycznych peptydów i białek). Skład jadu pszczelego nie został jeszcze całkowicie zbadany. Główne substancje, które do tej pory udało się wyróżnić, to: mellityna (stanowi do 50% składu), adolapina, neurotoksyna, apamina (2% s.m.), MCD, fosfolipaza A2 (do 12%), hialuronidaza, kwaśna fosfataza. Jad pszczeli jest odporny na niską i wysoką temperaturę. Ogrzewanie w stanie ciekłym do temperatury 100°C, a także zamrażanie nie wpływa na zmianę jego właściwości toksycznych. Każdy z poznanych składników jadu pszczelego ma silne działanie farmakologiczne. Medycyna ludowa traktowała od zawsze jad pszczeli jako naturalny i skuteczny środek leczniczy w różnych postaciach reumatyzmu. Znachorzy i medycy w ramach kuracji wysyłali pacjentów do pasieki i radzili im poddawać się żądleniom pszczół. Obecnie bolesna kuracja polegająca na bezpośrednim żądleniu zastąpiona zostaje przez stosowanie gotowych preparatów, opartych na jadzie pszczelim, które dozowane są chorym pacjentom. Badania naukowe potwierdzają, że jad pszczeli ma właściwości lecznicze i używany we właściwy sposób wpływa pozytywnie na cały organizm. Stosowany jest w przypadku: bólów reumatycznych, artretyzmu, gośćca, zapalenia korzonków nerwowych, egzemy, paradontozy, alergii, reumatoidalnego zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia pęcherza moczowego. Wykorzystuje się go także do leczenia alergii. Ma działanie przeciwnowotworowe, antybakteryjne. Niszczy także wirusa HIV, powodując uszkodzenia w jego osłonie białkowej. Jadem pszczelim zainteresował się także przemysł kosmetyczny (np. stosowany w preparatach przeciwzmarszczkowych). Należy pamiętać, że leczenie jadem powinno odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarza, w przypadku przedawkowania jest on niebezpieczny.
Jak postępować w przypadku użądlenia przez pszczołę?
Zawartość woreczka jadowego pszczoły wynosi średnio 0,3 mg jadu, ilość jadu wprowadzonego do ciała człowieka przez pszczołę w czasie użądlenia wynosi około 0,012 mg. Ta niewielka jego ilość wystarczy jednak do wywołania przykrych reakcji. Po użądleniu przez pszczołę człowiek odczuwa ból, a w miejscu ukąszenia pojawia się zaczerwienienie i opuchlizna.
Przede wszystkim nie należy dopuścić, aby cała porcja jadu zawarta w pęcherzyku jadowym wylała się z niego do ranki. Trzeba jak najszybciej usunąć aparat żądłowy poprzez wyskrobywanie go paznokciem lub dowolnym ostrzem . Nie należy chwytać go placami lub pęsetką, gdyż w ten sposób powoduje się wyciskanie kolejnych porcji jadu z pęcherzyka jadowego.
Przy łagodnych zmianach – wystarczy przykładanie kostek lodu lub przetarcie octem miejsca użądlenia. Warto zdezynfekować urażone miejsce i założyć jałowy opatrunek.
O ile pojedyńcze użądlenie dla osoby nieuczulonej nie jest groźne problemem mogą stać się użadlenia wielokrotne (jad pszczeli w swoim składzie zawiera również feromony alarmowe, które uwalniane w chwili żądlenia przez jedną pszczołę mobilizują do ataku inne), może dojść do raakcji alergicznych
W przypadku nasilonych objawów miejsca użądlenia można:
obłożyć na dwadzieścia minut zimnym kompresem (lodem, kawałkiem metalu) z kremem lub płynem antyhistaminowym, okładem z octu, roztworu kwasu bornego, sody oczyszczanej lub amoniaku, posmarować miejsce użądlenia kremem antyseptycznym,
jeżeli wystąpią rozległe reakcje miejscowe (silny obrzęk, zaczerwienienie) - wskazane jest podanie leków przeciwzapalnych (aspiryna) lub preparatów odczulających (wapno musujące, leki antyhistaminowe),
u alergików po użądleniu mogą wystąpić trudności z oddychaniem, kurcze mięśni, wysypka, bóle brzucha, opuchlizna - w porozumieniu z lekarzem należy podawać wapno, preparaty antyhistaminowe, glukokortykoidy i adrenalinę,
u osoby silnie pożądlonej mogą też wystąpić omdlenia i wymioty, które mogą doprowadzić do zapaści, a nawet śmierci.
Uwaga! - Osobom uczulonym na jad pszczeli lub silnie pożądlonym należy niezwłocznie zapewnić pomoc lekarską.